مجتبى واحدی

مخفی کاری از رعیت -شهروند جمهوری اسلامی- منطقی است که تقریبا همه مسئولان جمهوری اسلامی به آن پایبندی دارند. خامنه ای و عواملش، حق خود می دانند که هشت ماه مذاکره با امریکایی ها در دوره ریاست جمهوری احمدی نژاد را از دید همه حتی رئیس جمهور وقت، مخفی نگه دارند، دولت اعتدال هم مردم‌ را در موضوع مورد علاقه شیخ احمد جنتی -اف ای تی اف- نامحرم‌ میداند.‌ این مقدمه را از این جهت نوشتم تا مشخص باشد هر نوع تحلیل و داوری در دعوای حکومتی ها بر سر “قرار داد مبارزه با پولشویی” باید با احتیاط صورت گیرد. در عین حال توافق جناح های حکومتی یا پنجه کشیدن های متقابل آنها نباید موجب غفلت از موضوع مهمی شود که تاثیر آن‌بر اقتصاد کشور غیر قابل انکار است.‌
حدود یک سال است که دولت روحانی و حامیان او، برجام و پیامدهای ان را موجب افتخار خود می دانند و گروه مقابل، از آن به عناوینی همچون‌ عقب نشینی و باج دهی تعبیر می کند. در جدید ترین اظهار نظرها، بسیاری از ائمه جمعه و تریبون داران وابسته به رهبر، بدون آنکه به سابقه تصویب قانون مبارزه با پولشویی اشاره کنند از “اف ای تی اف” به عنوان معاهده ای بدتر از ترکمانچای نام‌می برند و امضا کنندگان آن را تلویحا یا به تصریح، خائن‌ می نامند. البته قانونی که دولت روحانی از آن به عنوان پشتوانه “اف ای تی اف” نام میبرد در دولت قبل به تصویب مجلس رسیده و از زمان‌ امضای معاهده مورد مناقشه نیز ماهها گذشته است. اما انتشار اخباری در خصوص عدم همکاری دو بانک با برخی نهادهای وابسته به سپاه پاسداران، موجب جلب توجهات به آن قانون و این‌ معاهده شد. شیخ احمد جنتی در آخرین خطبه های نماز جمعه در حالی که عنوان‌ معاهده را به سختی تلفظ می کرد از در اختیار داشتن متن انگلیسی معاهده خبر داد بدون آنکه به سوابق قانونی مربوطه اشاره کند یا دلیل سکوت طولانی خود نسبت به این قرارداد -که آن را عجیب می نامید- را توضیح دهد. برخی افراد دیگر هم در اظهار نظرهایی کلیشه ای سعی در تحریک افکار عمومی داشتند. بر این باورم رهبر و نزدیکان او پیشاپیش در جریان این‌ معاهده بوده اند و مخالفت جدی با آن وجود ندارد. اما به دلایلی، دستور مخالفت تریبونی با “اف ای تی اف” صادر شده است.
در هفته های اخیر اقدام‌ بیسابقه در واگذاری پایگاه نظامی به روس ها، موجب اعتراضات فراوان به ویژه در فضای مجازی شده بود. این‌موضوع برای خامنه ای که تجربه انتخابات اسفندماه نود و چهار و تاثیر فضای مجازی بر آن را تجربه کرده، بسیار نگران‌کننده بوده و هست. او برای خنثی کردن‌ اخبار رسوا کننده مربوط به واگذاری پایگاه به روس ها نیازمند بر کشیدن موضوعی دیگر با طعم‌ و بوی خیانت و تسلیم بود. ‌خامنه ای گمان‌ میکند تبلیغات وسیع پیرامون خودداری بانک های داخلی از ارائه خدمات به یک‌نیروی نظامی کشور، می تواند هدف او را بر آورده سازد. بر این باورم‌ مهمترین‌ هدف خامنه ای و تریبون های وابسته به او از جنجال آفرینی اخیر، همین‌موضوع یعنی ایجاد سوژه ای جدید با هدف تحت الشعاع قرار دادن ننگ‌ “واگذاری پایگاه نظامی به روس ها” بوده است. به گمان‌خامنه ای، عده زیادی از رزمندگان‌ و خانواده های ایشان‌ و نیز گروهی از افراد غیر سیاسی ممکن است با اطلاع از اقدام‌ اخیر دولت روحانی، از او مکدر و در خصوص رای مجدد در انتخابات سال آینده دچار تردید شوند.‌
منابع مالی سپاه
اما این بار نیز خصلت گردنکشی سپاهی ها، پروژه مظلوم‌ نمایی آنان را دچار اخلال کرد.‌ اگر چه احتمالا برای هدف اصلی این‌نهاد یعنی قدرت نمایی و ارعاب های سیاسی و اقتصادی مفید است. سه روز قبل جانشین نماینده ولی‌فقیه در سپاه گفت‌: بانک‌ها با از دست دادن “منابع مالی سپاه” آسیب می‌بینند. عبدالله حاجی صادقی گفت: “سپاه آنقدر توانایی دارد که بتواند خودش را اداره کند و این دیگران هستند که به سپاه احتیاج دارند” وی با تهدید ضمنی بانک ها به خارج شدن‌ دارایی های سپاه گفت “پیوستن ایران به قرارداد اخیر آسیبی به تشکیلات سپاه به لحاظ اقتصادی وارد نمی کند. بعضی از نظام های بانکی ما اگر منابع سپاه را از دست بدهند، آنها هستند که آسیب می بینند”
اکنون با نگاهی عمیق تر به ماجرا می توان این سوال را مطرح کرد که اگر امضای” معاهده اف ای تی اف” آنگونه که سخنگویان ریز و درشت خامنه ای گفته اند خیانت بار است چرا رهبر جمهوری اسلامی جلوی آن را نگرفته است ؟ پاسخ اولیه به این‌پرسش را می توان به صورت خلاصه بیان‌ نمود:
یک‌- خامنه ای برای خلاصی از تحریم‌ها چاره ای جز تن‌دادن به خواسته قدرت های بزرگ‌جهانی نداشته است
دو- معاهده مورد مناقشه ، جزئی از پروژه رفع تحریم‌است و گریزی از آن وجود ندارد
 سه- خامنه ای به زیر دستان‌خود ماموریت داده با برخی اظهار نظرها و اقدامات دو پهلو، طرف های خارجی را نسبت به توانمندی دولت روحانی برای اجرای تعهدات خود در زمینه برجام ، دچار تردید کنند. پیامد این تردید افکنی ، توقف یا آهستگی روند “عادی سازی مراودات اقتصادی با ایران” در ماههای منتهی به انتخابات ریاست جمهوری اسلامی سال نود و شش و محرومیت روحانی و حامیان‌او از دستاوردهای اقتصادی برجام خواهد بود‌که بی تردید بر نتایج انتخابات سال آینده ، تاثیر خواهد داشت.
چهار - سپاه و سایر نهادهای وابسته به رهبر جمهوری اسلامی ، به‌منابع کنترل نشده و انبوه مالی دسترسی دارند .‌بعید نیست موافقت خامنه ای با اجزای برجام‌ازجمله “اف ای تی اف ” از ابتدا با هدف خروج‌منابع مالی سپاه و مواجه ساختن دولت روحانی با کمبود نقدینگی در سال پایانی ریاست جمهوری صورت‌گرفته باشد.
برای روشن‌شدن‌ ابعاد دیگر این‌ماجرا، به زمان زیادی نیاز نیست. معتقدم‌ قبل از پایان‌ پاییز، صف بندی های مرتبط با انتخابات و برخی نقشه های رهبر جمهوری اسلامی برای تاثیرگذاری بر انتخابات سال نود و شش آشکارتر خواهد شد. در آن‌زمان شاید بتوان با سهولت بیشتر در خصوص معاهده جنجالی اخیر و حواشی آن، اظهار نظر کرد. اما هر چه باشد حجم سر و صداهای اخیر نباید به عنوان اراده نظام‌ به لغو معاهده یا کارشکنی دائمی در برابر آن تلقی شود‌ بلکه می توان حدس زد که تنها هدف رهبر و عوامل او، توقف موقت یا آهسته سازی همه پروژه هایی است‌ که می تواند موجب گشایش‌ اقتصادی و افزایش امیدها به دولت روحانی شود. البته در شایستگی و زمان‌شناسی دولت روحانی برای بهره گیری از فرصت ها نیز تردید اساسی وجود دارد.

* مقالات ومصاحبه های مندرج در سایت لزوماً دیدگاه رسام نیستند.